Wat is de definitie voor verandercommunicatie?

Wat bedoelen we eigenlijk als we het over verandercommunicatie hebben? Die vraag kreeg ik vaak bij trainingen, in gesprekken met opdrachtgevers én tijdens het schrijven van mijn boek. Omdat er geen eenduidige definitie bestaat, besloot ik de discussie starten. In deze blog – eerder verschenen op de site van Orange Otters – vat ik samen wat ik vond, en nodig ik je uit om mee te denken.

Uitvraag op linkedin

Eind december vroeg ik op LinkedIn naar suggesties voor een definitie verandercommunicatie. En die leverde leuke reacties op. Dank voor alle bijdragers en meedenkers. Aan de hand van de reacties ben ik nu tot twee definitie gekomen: een korte en een uitgebreidere. In dit blog geef ik vervolgens alle aangeleverde definities weer, inclusief en grove indelingen naar factoren en veranderkleuren. Ik ben benieuwd of jullie je in de indeling herkennen.

Mijn favoriete definities van verandercommunicatie

Mijn korte versie van de definitie voor verandercommunicatie:

“Verandercommunicatie is alle communicatie die helpt bij het realiseren van verandering in de organisatie.”

Het fijne van deze definitie is dat ie sec beschrijft waar het over gaat, zonder al positie in te nemen naar een bepaalde visie op verandering. Zeker in een boek dat de vijf veranderaanpakken van De Caluwe en Vermaak behandeld is een neutrale definitie handig.

Omdat ik niet helemaal neutraal in de westrijd zit, heb ik ook een uitgebreidere definitie opgenomen die wat meer ingaat op participatie en eigenaarschap.

Mijn uitgebreidere definitie verandercommunicatie is:

“Verandercommunicatie is alle communicatie die helpt bij het realiseren van verandering in de organisatie, door helder richting te geven, verbinding te creëren en betekenis te geven aan de verandering.

Verandercommunicatie zet de mens centraal. Het zorgt ervoor dat medewerkers en andere stakeholders door open dialoog actief kunnen deelnemen aan het proces, hun zorgen kunnen delen, en zich betrokken en verantwoordelijk voelen bij de transitie.”

Accenten in definities

In de lijst met definities van verandercommunicatie zijn verschillende richtingen en accenten te ontdekken. Deze kunnen worden samengevat in een achttal thema’s of invalshoeken:

1. Betekenisgeving en visievorming
2. Participatie en eigenaarschap
3. Mensgerichte aanpak
4. Strategische en methodische benadering
5. Communicatievormen en timing
6. Draagvlak en gedragsverandering
7. Dialoog en Verbinding
8. Ruimte voor complexiteit en diversiteit

1. Betekenisgeving en visievorming

Veel definities leggen nadruk op het geven van betekenis aan verandering. Het gaat om het gezamenlijk creëren van een gedeeld beeld, visie of begrip van de noodzaak en impact van de verandering: “Verandercommunicatie geeft richting en betekenis, zodat een gedeelde visie ontstaat.”

➝ Jacoba Frenkel: “Communicatie die richting en betekenis geeft en verbindt.”
➝ Jennifer van Exel: “Creëert een gedeeld beeld van het samenwerkingsproces en de impact van de verandering.”
➝ Joke van Beek: “Betekenisgeving zodat een gedeelde visie, strategie en werkbare uitvoering ontstaat.”
➝ Annemarie van Ooijen: “Verandercommunicatie verbindt en geeft betekenis aan verandering.”

2. Participatie en eigenaarschap

Een sterke focus ligt op het actief betrekken van medewerkers en andere stakeholders, zodat zij zich mede-eigenaar voelen van de verandering. Deze benadering benadrukt co-creatie en participatie in plaats van alleen informeren: “Het gaat niet alleen om informeren, maar ook om daadwerkelijk betrekken en eigenaarschap creëren.”

➝ Huib Koeleman: “Medewerkers kunnen deelnemen aan de verandering, hun zorgen uiten en een gevoel van eigenaarschap ontwikkelen.”
➝ Bart Scholten: “Goede verandercommunicatie zorgt ervoor dat medewerkers optimaal betrokken zijn en zich eigenaar voelen.”
➝ Kamal A.: “De deelname van medewerkers is een onderdeel van het proces.”
➝ Esmee Bechtold: “Ontwikkelt medewerkers van toeschouwers naar actieve deelnemers.”

3. Mensgerichte aanpak

Veel definities richten zich op de menselijke kant van verandering, zoals het bieden van comfort, vertrouwen en ruimte voor emoties en zorgen. Het erkennen van weerstand en het werken aan een veilige omgeving spelen hierin een belangrijke rol: “Verandercommunicatie vermenselijkt de verandering door ruimte te bieden voor emoties en zorgen.”

➝ Susanne Plomp: “Creëer een veilige werkomgeving; weerstand is beter dan onverschilligheid.”
➝ Vicky Puls: “Het geven van comfort en vertrouwen en het vermenselijken van de verandering.”
➝ Jennifer van Exel: “Erken wat is, en geef een gezicht aan de verandering.”
➝ Renée Keijzer: “Stimuleer medewerkers om hun zorgen te uiten.”

4. Strategische en methodische benadering

Sommige definities beschouwen verandercommunicatie als een strategisch proces dat integraal onderdeel is van veranderingsmanagement. Hierbij worden methodische stappen benadrukt om acceptatie en betrokkenheid te vergroten: “Verandercommunicatie is een strategisch proces gericht op het verminderen van weerstand en het vergroten van acceptatie.”

➝ Joke van Beek: “Een strategisch proces voor het ontwikkelen van passende oplossingen.”
➝ Sander Dorst: “De methodische aanpak van interne communicatie bij ingrijpende veranderingsprocessen.”
➝ Mieneke Kwekkeboom: “Een strategisch proces gericht op het verminderen van weerstand en vergroten van acceptatie.”

5. Communicatievormen en timing

Een andere invalshoek richt zich op de praktische kant van communicatie, zoals informeren, consulteren en het consistent communiceren voor, tijdens en na de verandering. Hierbij ligt de nadruk op de juiste boodschap op het juiste moment: “Het gaat om het communiceren voor, tijdens en na de verandering om doelgroepen te betrekken.”

➝ Gerard G.: “Communiceren voor, tijdens en na een (geplande) verandering.”
➝ Renée Keijzer: “Medewerkers zijn goed en op het juiste moment geïnformeerd.”
➝ Bart Scholten: “Informeren en zorgen serieus nemen.”

6. Draagvlak en gedragsverandering

Sommige definities benadrukken het vergroten van draagvlak en het stimuleren van gedragsverandering bij medewerkers, als essentiële elementen om een verandering succesvol te maken: “Verandercommunicatie helpt gedragsverandering te bevorderen door begrip en draagvlak te creëren.”

➝ Sheraz Kazmi: “Ik mis termen als draagvlak en gedragsverandering.”
➝ Esmee Bechtold: “Begrip voor de verandering, ruimte voor zorgen, en gedragsverandering door dialoog.”
➝ Renée Keijzer: “Vergroot betrokkenheid en eigenaarschap, wat acceptatie en gedragsverandering bevordert.”

7. Dialoog en verbinding

Een belangrijk thema is het verbinden van mensen binnen de organisatie en het faciliteren van dialoog tussen medewerkers, leidinggevenden en andere stakeholders. Deze benadering ziet communicatie als een middel om relaties te versterken en samenwerking te stimuleren: “Door dialoog ontstaat verbinding en samenwerking tussen alle betrokkenen.”

➝ Silvia Pina: “Samen betekenis geven aan de verandering via informeren, betrekken en verbinden.”
➝ Bart Scholten: “Dialoog serieus nemen om verbinding te creëren.”
➝ Sander Dorst: “Verandercommunicatie verbindt en creëert betekenis.”

8. Ruimte voor complexiteit en diversiteit

Enkele definities verwijzen naar verandercommunicatie als een middel om complexe vraagstukken aan te pakken. Dit vereist aandacht voor diversiteit, inclusiviteit en maatwerk in de aanpak: “Verandercommunicatie is een strategisch proces voor complexe maatschappelijke vraagstukken.”

➝ Joke van Beek: “Passende oplossingen voor complexe maatschappelijke vraagstukken.”
➝ Jennifer van Exel: “Versterkt, versnelt en verdiept het werken aan een gemeenschappelijk doel.”
➝ Lisa Verhoeven: “Het effect is afhankelijk van degene die de verandercommunicatie inzet.”

Tot slot

Zoals je ziet, kent verandercommunicatie veel gezichten. Er is niet één juiste definitie: de nadruk ligt soms meer op participatie, dan weer op strategie, verbinding of timing. Juist deze veelzijdigheid maakt het vak boeiend en uitdagend.

Met dit overzicht hoop ik een aanzet te geven tot een gezamenlijke taal en bewustwording van de keuzes die je als communicatieprofessional maakt. Herken je jezelf in deze indelingen, of mis je een belangrijk accent? Deel gerust jouw visie of favoriete definitie hieronder. Want verandercommunicatie is nooit af—het blijft in ontwikkeling, net als de organisaties waarvoor we werken.

Ik ben benieuwd naar jullie reacties en aanvullingen!

Huib Koeleman

Dit blog verscheen eerder in een langere vorm bij Orange Otters